Ülkemizin dört bir yanında yaşanan orman yangınları nedeniyle büyük üzüntü içindeyiz. Yangında evlerini, tarım arazilerini, seralarını ve hayvanlarını kaybeden tüm vatandaşlarımıza geçmiş olsun dileklerimizi iletiyor, onlarla dayanışma duygularımızı paylaşıyoruz.

Ne yazık ki, yalnızca son 4 günde ülke genelinde 263 orman yangını çıktı. Bunların 259`u kontrol altına alınmış, geniş alana yayılan İzmir Menderes, Seferihisar ve Hatay’daki yangınlar ise ancak bu sabah itibariyle kısmen kontrol altına alınabilmiştir. Bununla birlikte AFAD, İzmir ve Bilecik’te orman yangınlarından etkilenen ilçeleri "Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi" ilan etmiştir. 

Her yıl yaşadığımız bu felaketler, orman yangınlarıyla mücadelenin basit bir söndürme işi olmadığını gösteriyor. OGM (Orman Genel Müdürlüğü) yılardır orman yangınlarını önleme çalışmaları yapmak yerine, yangın söndürme çalışmalarına odaklanmış durumdadır. Bu açık bir görev ihmalidir, bu ihmalle kaybettiğimiz sadece doğamız değil, hepimizin geleceğidir.

Orman yangınlarını önlemek, risklerini azaltmak ve etkilerini en aza indirmek hepimizin yurttaşlık ödevi olsa da asıl sorumluluk başta Orman Bakanlığı olmak üzere kamu kurumlarının ve siyasi iktidarın anayasal ve yasal görevidir.

Son yıllarda ormancılıktaki özelleştirme politikaları sonucunda tohum toplama, fidan yetiştirme, dikim, ağaç kesimi ve taşıma gibi uygulamaların sermaye eliyle yaptırılması, orman köylülerinin ormanlara yabancılaşmasına neden olmuştur.

Yangın riski altındaki bölgelerde ivedilikle risk analizleri yapılmalı, gerekli tedbirler alınmalı ve acil durum eylem planları hazırlanarak hayata geçirilmelidir. Bu adımlar, en az kurtarma ve yardım çalışmaları kadar önemlidir ve ihmal edilemez.

Anayasa’nın 169. Maddesi, yanan ormanların yerine yeni orman yetiştirilmesini görev ve ödev olarak tanımlamıştır, Orman fidanlıkları ise ormanlaştırma için kritik öneme sahiptir. Oysa yangınlar bu kadar can yakıcı bir gündemken, Aydın Orman Fidanlığı’nın satışı anayasal bir suçtur.

Türkiye’deki orman yangınlarının yüzde 90’ından fazlasının insan kaynaklı olduğu OGM tarafından açıklanmıştır. Bu yangınların sorumlularını ve kök nedenlerini araştırıp buna uygun önlemler almak ve buna uygun ormancılık politikaları geliştirmek OGM`nin göreviyken bu görev yıllardır yerine getirilmemiştir.

Orman yangınlarının büyük felaketlere dönüşmesinin engellenmesi, yangınların yaratacağı doğal ve toplumsal yaraların sarılması için önceden önlem alınması zorunludur. Ormanlarımızın madencilik, taş ocaklar, turizm, enerji ve benzeri gerekçelerle amaç dışı kullanılmasına son verilmelidir.

Ormanların doğal yapısını, su kaynaklarını, biyoçeşitliliğini ve iklim üzerindeki olumlu etkilerini koruyan politikalar, ekonomik çıkarların önünde tutulmalıdır. Ormanların parçalanmasını ve sermayenin çıkarları uğruna yok edilmesini engelleyecek, bu değerli varlıkların yeterli bütçe ve uzman personelle yönetilmesini ve gelecek nesillere taşınmasını sağlayacak kamucu politikalar ivedilikle hayata geçirilmelidir.

Uyarıyoruz ve önlemler konusundaki önerilerimizi bir kere daha paylaşıyoruz:

Bu kapsamda:

• 186 yıllık deneyime sahip ormancılık örgütü, ormanların korunması konusunda yeterli sayıda orman muhafaza memuruna sahip değildir. Ormancılık örgütündeki rotasyona ve liyakat esaslı olmayan atamalara son verilmelidir.
• Yangınla mücadele hem teknik hem de riskli bir alandır. Bölgelere hakimiyet en önemli unsurdur. Bu nedenle görevli personelin devamlılığı kadar orman köylüsünün katkısı da vazgeçilmezdir. Orman yangınlarının önlenmesi ve söndürme işlemlerini yürütecek ekiplerde öncelikli olarak orman köylüsüne yer verilmeli, bu sayede orman köylülerinin ormana yabancılaşması engellenmelidir
• Anayasa`nın 169. maddesinde yer alan görevler eksiksiz ve koşulsuz olarak uygulanmalıdır. Bakanlık ve Orman Genel Müdürlüğü`nün öncelikli görevi, anayasada belirtildiği üzere, yanan ormanların yerine yeni ormanlar yetiştirmek ve bu alanların başka amaçlarla kullanılmasını engellemektir.
• Anayasa`nın 170. maddesi, ormanlar içinde veya bitişiğindeki köyler halkının kalkındırılması, ormanların ve bütünlüğünün korunması bakımından, ormanın gözetilmesi ve işletilmesinde Devlet ile bu halkın iş birliğini öngörmüştür. Orman köylüsünün ormanlara ve orman köylerine yeniden kazandırılması sağlanmalıdır.
• Ormancılık örgütü yangınlar sırasında yerel yönetimler, demokratik kitle örgütleri ve diğer kamu kurumları ile eşgüdüm içinde çalışmayı öngören bir eylem planı yapmalıdır.
• Yangın söndürme çalışmalarında kargaşayı önleyecek bir düzenleme yürütülmeli; yasal yangın amiri dışında kalan iradenin inisiyatif alması engellenmelidir.
• Yangınların çıkışını engellemek için öncelikle orman köylerinde yaşayan halk, kamu görevlileri ve bölgedeki işletmelerin personelleri eğitilmelidir. Türkiye’deki orman yangınlarının çoğunun insan kaynaklı olduğu OGM tarafından açıklanmıştır. Bu nedenle kasıtlı çıkarılan yangınlar için ağır cezai yaptırımlar uygulanması büyük önem taşımaktadır.
• Anız Yakılması kayıtsız şartsız engellenmeli, elektrik iletim hatlarının sağlığı periyodik olarak kontrol edilmeli, orman yangın şeritlerinin her yıl düzenli olarak bakımı yapılmalı, tarım arazileri ile orman alanlarının birleştiği sınırlarda yangının sıçramasını engelleyecek önlemler alınmalıdır.
• Yangın riski yüksek zamanlarda orman alanlarına girişlerdeki kısıtlamalar herkese ve her kesime eşit ve etkin bir şekilde uygulanmalıdır. Bazı sektörlere tam kısıtlama getirilirken, hayvan otlatmasına bile izin verilmeyen orman alanlarının madencilik, turizm, enerji ve yapı sektörü gibi alanlara açılması gibi çelişkili uygulamalardan vazgeçilmelidir.
• Orman yangınları sonrası raporlamalarda; yangının çıkış tarihi, yanan alanın konumu, topografik yapısı, çıkış nedeni, meteorolojik koşullar ve yangın sonrası alanın hangi amaçla kullanıldığı gibi bilgilere şeffaf ve eksiksiz olarak yer verilmelidir. Bu, gelecekteki yangınlar için kapsamlı önlemler alınmasını sağlayacaktır.

Emin Koramaz
TMMOB Yönetim Kurulu Başkanı