Bu günlerde sosyal medyadaki en popüler Merih görüntülerinin kaynağı 2021 yılında Jezero kraterine başarılı bir iniş yapmış olan “Perseverance”dan (“Azim”) gelen görüntülerdir. Konuyla ilgili, ilgisiz birçok meraklı sosyal medya izleyicisi kızıl gezegenden gelen görüntülere bakarak yorumlamaya çalışıyor. Bu yazımızda hem kızıl gezegenden hem de “Perseverance”ın gibi Merih’e yollanan uzay araçlarının misyonundan bahsedelim istedik.

Güneş sisteminde, güneşten itibaren dördüncü gezegen olan Merih’in adı ateş renginden gelmektedir. Merih, Dȋvânu Lugâti`t-Türk’de Bakır Sokım olarak geçer. Merih’in ülkemizde de yaygın olarak kullanılan adı Mars ise Roma savaş tanrısına ithafen verilmiştir. Güneş`ten ortalama uzaklığı kabaca 230 milyon km’dir. Güneş Sistemindeki en küçük ikinci gezegendir (yalnızca Merkür`den daha büyüktür).

Merih, ince bir atmosfere sahip (Dünya`nınkinin %1`inden daha az) taşsı bir gezegendir. Dünya`nın kabuğuna benzer elementlerden oluşan bir kabuğa ve ayrıca demir ve nikelden oluşan bir çekirdeğe sahiptir. Merih’de çarpma kraterleri, vadiler, kum tepeleri ve kutup buzulları gibi yüzey şekilleri bulunur. İki küçük ve düzensiz şekilli uydusu vardır: Phobos ve Deimos.

Merih`in dikkate değer yüzey özelliklerinden biri Güneş Sistemi’ndeki herhangi bir gezegendeki en büyük yanardağ ve bilinen en yüksek dağ olan ve yüksekliği yaklaşık 21.000 m’den ve genişliği 600 km’den daha fazla Olympus Volkanı’dır. Diğeri ise, Güneş Sistemindeki en uzun ve derin kanyonlardan biri olan Marineris Kanyonu’dur (yaklaşık 4000 km uzunluğunda, 200 km genişliğinde ve 7 km derinliğinde).

Merih’in Güneş etrafındaki tam bir turu olan Merih yılı 687 Dünya günüdür. Bir Merih Yılı, yaklaşık 1.88 Dünya yılına veya 1 yıl, 320 gün ve 18.2 saate eşittir. Merih`in kendi etrafında tam bir turu olan Merih gününe “sol” denir ve bir Merih solu 24 saat, 39 dakika ve 35.244 saniyedir ve Dünya gününden sadece biraz daha uzundur.

Merih`deki günler ve mevsimler, gezegenlerin benzer bir dönme periyoduna ve ekliptik düzleme göre dönme ekseninin eğimine sahip olmaları nedeniyle Dünya`ya benzer. Merih yüzeyinde su, Dünya üzerindeki atmosferik basıncın %1`inden daha az olan düşük atmosfer basıncı nedeniyle sıvı olarak bulunmaz. Günümüzde Merih`in her iki kutubu buzullarla kaplıdır. Uzak geçmişte, Merih muhtemelen daha ıslaktı ve bu nedenle muhtemelen yaşam için daha uygundu. Ancak Merih’te yaşamın var olup olmadığı halen araştırılmaktadır.

Sovyetler Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin, gezegenin yüzeyini, iklimini ve jeolojisini incelemek için yörünge araçları, iniş araçları ve gezici araçlar dahil olmak üzere düzinelerce mürettebatsız uzay aracı Merih`e göndermiştir. NASA`nın Mariner 4 adlı aracı, Merih`i ziyaret eden ilk uzay aracıdır. 28 Kasım 1964`te fırlatılan araç, 15 Temmuz 1965`te Merih’in yörüngesine girmiştir.

Ekim 2022 itibariyle Merih, on dört işleyen uzay aracına ev sahipliği yapıyor. Bunlardan, sekiz tanesi 2001 Mars Odyssey (NASA), Mars Express (Avrupa Uzay Ajansı), Mars Reconnaissance (NASA), MAVEN (NASA), ExoMars Trace Gas (Avrupa Uzay Ajansı-Rusya Roscosmos), Hope (Birleşik Arap Emirlikleri Uzay Ajansı), Mars Orbiter Mission (Hindistan Uzay Araştırmaları Örgütü)) ve Tianwen-1 (Çin Ulusal Uzay İdaresi) Merih’in yörüngesinde bulunur. Altı tanesi ise, InSight (NASA,iniş aracı), Mars Bilim Laboratuvarı Curiosity (NASA,

gezic araç), Perseverance (NASA, gezici araç), Ingenuity (NASA, mini helikopter), Tianwen-1 (Çin Ulusal Uzay İdaresi, arazi aracı) ve Zhurong (Çin Ulusal Uzay İdaresi, gezici araç) Merih’in yüzeyinde bulunur.

Perseverance (Azim) NASA`nın Mars 2020 görevinin bir parçası olarak Merih`teki Jezero kraterini keşfetmek için tasarlanmış araba boyutunda bir Merih gezicisidir. Jet Propulsion Laboratuvarı tarafından üretildi. Perseverance’ı taşıyan roket 30 Temmuz 2020 tarihinde Merih yolculuğuna başladı. Perseverance, 18 Şubat 2021 tarihinde Merih’e başarılı bir şekilde indirildi. Bugün itibariyle, Perseverance Merih`te 595 sol (611 Dünya günü) boyunca aktif olarak çalışmaktadır. Yüzeyden kayaç ve toprak alma ve analiz etme yeteneğine sahip Perseverance’da on dokuz kamera ve iki hassas mikrofon bulunmaktadır. Perseverance, ayrıca 19 Nisan 2021`de başka bir gezegende ilk motorlu uçuşu yapan mini helikopter Ingenuity`yi (Yaratıcılık) Merih`e taşımıştır.

Perseverance ve diğer uzay araçlarının misyonu, Merih’te yaşamı destekleyebilecek ortamlarını belirlemek, bu ortamlarda var olan eski mikrobiyal yaşamın kanıtlarını aramak, Merih yüzeyinden kaya ve toprak örnekleri toplamak ve Merih atmosferinden oksijen üretimini test ederek gelecekteki mürettebata hazırlanmaktır.

Umuyoruz ki, Türkiye Uzay Ajası’nın uzay araçları da bir gün Merih semalarında görülür ve bilimsel çalışmalara katkıda bulunur (Prof. Dr Cüneyt Şen).

https://www.kuzeyekspres.com.tr/kizil-gezegen-merih-mars-makale,21822.html