TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası
`KORUNDUM, YAKUT VE SAFİR` BAŞLIKLI KÖŞE YAZIMIZ ÇIKTI
Genel olarak, doğal safir ve yakutlar özel metotlarla çeşitli modellerde kesilerek parlatılır ve altın gibi değerli elementlerden yapılan çerçevelerle mücevher haline getirilir. Bir yakut veya safirin kalitesi, karat ağırlığı ile birlikte değerini etkileyen rengi, kesimi ve berraklığı ile belirlenir.

Korundum, alüminyum oksitin (AlO) kristal bir formudur.  Doğal, saf korund şeffaf bir malzemedir, ancak kristal yapısında eser miktardaki demir, titanyum, vanadyum ve krom gibi elementlerin varlığına bağlı olarak farklı renklere sahip olabilir.

Korundum sertliği nedeniyle (saf korundum Mohs ölçeğinde 9.0 olarak tanımlanır), neredeyse tüm diğer mineralleri çizebilir. Genellikle zımpara kağıdında ve metal, plastik ve ahşap işlemede kullanılan büyük aletlerde aşındırıcı olarak kullanılır. Zımpara taşı olarak değeri olmayan bir korundum çeşidi olan zımpara, yaygın olarak aşındırıcı olarak kullanılır.

 Korundumun iki ana değerli taş çeşidi vardır: yakut ve safir. Yakutlar, kromun varlığından dolayı kırmızıdır ve safirler, içerdiği elementin mevcudiyetine bağlı olarak bir dizi renk sergiler.

Yakut (Ruby), pembemsi kırmızı ila kan kırmızısı renkli korundum çeşididir. Yakut, en popüler geleneksel mücevher taşlarından biridir. Dilimizde parlak kırmızı anlamına gelen yakutun rengi korundum kristal yapısında bulunan eser miktardaki krom elementinden kaynaklanır.

Safir (Sapphire), eser miktarda demir, titanyum, krom, vanadyum veya magnezyum gibi elementler içeren korundum çeşidi değerli bir taştır. Safir adı, her ikisi de mavi anlamına gelen Latince "saphirus" ve Yunanca "sapheiros" kelimelerinden türetilmiştir. Ancak, safirin etimolojik olarak Sanskritçe Sanipriya`dan, "Satürn için kutsal" anlamına geldiği de öne sürülmektedir. Genellikle mavidir, ancak doğal "süslü" safirler sarı, mor, turuncu ve yeşil renklerde de bulunur.  "Parti safirler" iki veya daha fazla renkten oluşur.

Genel olarak, doğal safir ve yakutlar özel metotlarla çeşitli modellerde kesilerek parlatılır ve altın gibi değerli elementlerden yapılan çerçevelerle mücevher haline getirilir. Bir yakut veya safirin kalitesi, karat ağırlığı ile birlikte değerini etkileyen rengi, kesimi ve berraklığı ile belirlenir. Yakutlarda, kan kırmızısı veya güvercin kanı olarak adlandırılan kırmızının en parlak ve en değerli tonu, benzer kalitedeki diğer yakutlara göre büyük bir üstünlüğe sahiptir.  Mavi safirler, mavi tonlarının saflığına göre değerlendirilir. Mor ve yeşil, safirlerde bulunan en yaygın ikincil tonlardır. En yüksek fiyatlar, saf mavi ve canlı doygunluktaki taşlar için ödenir. Daha düşük doygunluğa sahip veya çok koyu veya çok açık tonlu taşlar daha az değerlidir.

Tarihsel olarak, safir ve yakutlar Tayland`da, Kamboçya`da, Myanmar/Burma’da Afganistan’da, Avustralya’da, Brezilya’da, Kolombiya’da, Hindistan’da, Namibya’da, Japonya’da, ABD’de ve İskoçya`da çıkarılmıştır. Son yıllarda Madagaskar, Mozambik, Nepal, Pakistan, Tacikistan, Niyerya, Tanzanya ve Vietnam`da yakut yatakları bulunmuştur. Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, anakara Avrupa`da doğal olarak oluşan yakutlara sahip tek ülkedir. Makedon yakutları benzersiz bir ahududu rengine sahiptir. Madagaskar, safir üretiminde (2007 yılından sonra) dünya lideridir. 

Doğal yakut ve safirlerin mücevher dışı kullanımları sınırlıdır. Ancak laboratuvarlarda farklı karatlarda endüstriyel amaçlar için sentetik safir ve yakut yapılmaktadır. Sentetik yakutlar, yakut lazerlerinde kullanılır. Yakutlar ayrıca modern mekanik saat sistemlerinde aşınmaya maruz kalan yerler gibi yüksek sertliğin gerekli olduğu uygulamalarda veya bir koordinat ölçüm makinesinde tarama probu uçları olarak kullanılır.  Sentetik safir (bazen safir cam olarak da adlandırılır) çizilmeye dayanıklı malzeme olarak özel pencerelerde kızılötesi optik bileşenler olarak kullanılır. Örneğin, 2014`te Apple,  iPhoneların kamera merceğini ve parmak izi okuyucusunu kapatmak için dünyanın safir arzının dörtte birini satın almıştır.

En ünlü yakutları şunlardır: Özgürlük Çanı yakutu (Liberty Bell Ruby), 8500 karat, Gün Doğumu yakutu (Sun Rise Ruby), 25.59 karat, Delong Yıldızı yakutu, (Delong Star Ruby) 100 karat, Rosser Reeves yakutu, 138.7 karat, Carmen Lucia yakutu 23.1 karattır. En ünlü safirler: siyah renkli Quisland Kara Yıldızı (Black Star of Quisland) 733 karat, mavi renkli Adam’ın Yıldızı (Adam’s Star) 1404.49 karat, mavi renkli Hindistan Yıldızı (Star of Indian) 563.4 karat, mavi-menekşe renkli Bombay Yıldızı (Star of Bombay), 182 karat, mavi renkli Romanya Kraliçesi Mary (Queen Marie of Romania), 478.68 karat, mavi renkli Bismark Safiri, 98.56 karattır(kaynak; Prof .Dr Cüneyt ŞEN).

Güzel günler dileğiyle.

Okunma Sayısı: 3150
Fotoğraf Galerisi
En Çok Okunanlar
TMMOB
Jeoloji Mühendisleri Odası